Lik op Stuk. Het dialect van Amsterdam door Henriette Schatz, 80 blz., BZZToH, 1987 f 15,– ISBN 90 6291 245 1

Nauwelijks had ik het proefschrift van Henriette Schatz over het Plat Amsterdams besproken (NRC 26 februari) of de populaire versie van haar onderzoek kwam binnen. Lik op stuk, Het dialect van Amsterdam heet het, en eerlijk gezegd: het is me niet meegevallen.

Goed, Schatz heeft wat aardige dingen bij elkaar gebracht, over het Amsterdams van vroeger en dat van nu, en over allerlei Jiddische en Bargoense woorden die tegenwoordig ook in het Standaardnederlands te horen zijn, maar had ze het daar nou maar bij gelaten.

Helaas, Schatz vond dat ze het volk moest opvoeden, en dat volk is natuurlijk oliedom. Uit iedere bladzijde spreekt dat een gewoon mens eigenlijk nauwelijks iets kan begrijpen van wat taalkundigen allemaal aan knaps bedenken.

“Dialecten worden onderzocht door taalkundigen in een tak van de taalwetenschap die men dialectologie noemt.” Leerde ik bijvoorbeeld. Dat klinkt heel interessant, maar Schatz vergeet wel uit te leggen wat een dialect is.

Wie het boekje uit heeft, begrijpt dat eigenlijk het enige dat “typisch Amsterdams” genoemd kan worden een rijtje klanken is. Het Amsterdams heeft dus in ieder geval een eigen een accent, een woord dat iedereen kent, maar in het boekje nergens te vinden is. Of je het daarmee nu ook een dialect kunt noemen …

Kortom, Schatz beweert wel voortdurend dat ze uit wil leggen wat taalkundigen denken en doen maar komt daarmee niet verder dan het vol ontzag neerschrijven van dure woorden terwijl ze zelf van taalkunde weinig sjoege blijkt te hebben. Schatz vervalt ook in een opvallende herhaling: door het hele boekje heen, komen complete alinea’s vrijwel letterlijk terug. Domme kinderen moet je alles drie keer uitleggen?

Zonde dat de stukjes over vroeger onderzoek (zoals de negentien buurtdialecten die Winkler in 1874 nog beschreef) en de geschiedenis van Amsterdam, haar Joden, en haar onderwereld, zo verstopt zijn geraakt in deze irritante termenbrij.