door Liesbeth Koenen ©
10-10-1987
Vrij Nederland

De man als lustobject

Halve stellingname over de seksuele revolutie

DE ONVOLTOOIDE REVOLUTIE De feminisatie van sex. door B. Ehrenreich, E. Hess, G. Jacobs Vertaling: May van Sligter uitgever: Veen, 176 p., f 24,90

Het verhaal wil dat de Beatlesmaniameisjes indertijd letterlijk orgastische genoegens beleefden aan hun hysterisch gegil. Ik weet niet of dat waar is, ik heb het niemand ooit horen toegeven. In het boek De onvoltooide revolutie wordt er in ieder geval niet over gerept, terwijl de dames Ehrenreich, Hess en Jacobs de seksuele revolutie waarop de titel slaat wel laten beginnen bij diezelfde Beatlesmania. Immers, toen was er voor het eerst massaal sprake van de man (zelfs vier mannen samen) als lustobject.

Wat begonnen was bij Elvis met zijn pelvis nam in het Beatlestijdperk zulke gigantische vormen aan dat daarmee volgens de schrijfsters een echte omwenteling werd ingezet.

Een interessant vertrekpunt voor een boek dat de seksuele revolutie en wat daar zoal mee samenhangt op een rijtje wil zetten. De stelling die volgens de Inleiding aan de hand van die geschiedenis verdedigd wordt komt ongeveer hier op neer: de seksuele houding en het seksuele gedrag van vrouwen zijn de afgelopen decennia vrij sterk veranderd, maar die van mannen niet. Tot dusver is die hele revolutie dus meer iets van vrouwen geweest, ondanks het feit dat dat niet overeen komt met het algemeen heersende idee.

Het beeld dat het grote publiek van de seksuele revolutie heeft, wordt nog steeds sterk bepaald door pornowinkels voor mannen, een blad als Playboy en de bijbehorende Hugh Hefner met zijn bunnies. De revolutie is dus nog niet voltooid.

Een stelling die moeilijk in zijn geheel te verdedigen is. De zwakke schakel kan iedereen meteen zien zitten: als seks plezier voor twee is, hoe kan dan de ene partij zich ineens heel anders gaan gedragen zonder dat dat effect heeft op de ander?

Want het boek gaat over de bedverhouding man-vrouw. Masturbatie en homoseksualiteit komen maar zijdelings ter sprake. In een echte revolutie moet er natuurlijk voor alle partijen het nodige veranderen.

Dat is bij de seksuele revolutie ook gebeurd, lijkt me. Iets anders is dat niet iedere verandering een verbetering hoeft in te houden, en dat is misschien wel het punt dat de schrijfsters van De onvoltooide revolutie willen maken, ook al komen ze eigenlijk nergens werkelijk to the point. Alleen voor de pret met iemand naar bed blijkt in de praktijk niet altijd even gemakkelijk of prettig. Maar waarom niet?

Een zijdelings antwoord op die vraag wordt pas aan het eind van het boek geformuleerd. Daarvoor krijgen we eigenljk niet meer te lezen dan een lange aaneenschakeling anekdotes en citaten uit boeken, tijdschriftartikelen en interviews, met af een toe een los zinnetje weinig diepgravend commentaar.

De conclusie die Ehrenreich, Hess en Jacobs tenslotte aan hun verhaal verbinden is dat vrouwen hun seksuele revolutie niet voldoende opeisen. We mogen er trots op zijn dat ‘we de oude definitie van seks als een lichamelijk activiteit hebben bestreden.’ Seks is niet langer ‘een drama voor twee personen met voorspel en gemeenschap en met als hoogtepunt een orgasme van de man’.

Dat mogen we hopen ja, maar de huidige ‘bredere, speelsere opvatting van seks die meer in overeenstemming is met de grotere erotische mogelijkheden van vrouwen en die meer respect toont voor de behoeften van vrouwen’ heeft toch nog steeds niet voor iedereen het gewenste effect. De reden: angst.

Mannen zijn bang voor vrouwen die onafhankelijk zijn, vrouwen zijn bang hun afhankelijkheid te verliezen. Anders gezegd: alle partijen moeten wennen aan de revolutie, die niet goed los te zien is van de emancipatie van vrouwen op andere terreinen.

Ik denk dat dat waar is, maar waarom roept dit boek dan toch zo vaak wrevel op? Allereerst waarschijnlijk omdat we deze conclusie pas helemaal aan het eind lezen. En hij komt een beetje uit de lucht vallen na dat samenraapsel van verhalen, beschrijvingen, enquetes en aanhalingen waarvan de bedoeling lang niet altijd thuis te brengen is.

Een voorbeeld: wat vinden de schrijfsters nou van het idee dat de pil ervoor gezorgd heeft dat vrouwen, omdat ze toch niet meer zwanger konden worden, ineens maar met iedereen het bed indoken, ook als ze dat helemaal niet wilden?

Je hoort die redenering vaker, maar begrijpen doe ik hem niet. Je zal toch wel gek zijn om met iemand in bed te stappen alleen omdat je de pil slikt. Dat gebeurt natuurlijk ook niet. De pil wordt dikwijls als zondebok gebruikt, denk ik. Tegen je zin met iemand vrijen is stom, en hopelijk leerzaam, maar de pil kan dat niet helpen.

Het idee dat het allemaal te gemakkelijk is geworden gaat domweg niet op. Van een standje 69, om maar eens een eeuwenoud gebruik te noemen, kon je nooit een kind krijgen. Was dat een reden om daar iedereen die je tegenkwam voor uit te nodigen?

Dit soort commentaar komt in het boek niet voor. Nergens wordt langer op doorgegaan, en daarom krijg je het idee een nogal willekeurige compilatie Amerikaanse cultuur te lezen.

Want dat is nog een ander punt: dit boek gaat niet over de seksuele revolutie, het gaat over de seksuele revolutie in Amerika. Daar gaan een heleboel dingen toch anders dan hier. Ik kan me natuurlijk vergissen, maar dat je in Nederland op grote schaal Tupperware-achtige party’s kunt bezoeken waar SM-artikelen aan de vrouw worden gebracht, geloof ik echt niet.

Ook de mannenstriptease heeft hier niet echt doorgezet, terwijl die in Amerika zelfs het traditionele bowlingavondje gedeeltelijk verdrongen schijnt te hebben.

En godzijdank is in dit land ook niet veertig procent van de volwassenen een ‘wedergeboren christen’. Een malloot die de Panorama als een pornoblad ziet valt hier nog echt op. Fundamentalistische seks-ideeën in Amerika uiten zich onder andere in pleidooien om als echtgenote een onderdanige Playboy-bunnie te spelen: zo zoekt manlief zijn genot tenminste niet buitenshuis. En tegelijkertijd maak je als groene weduwe in een provinciestadje nog eens wat mee.

Betere seks bijvoorbeeld. Dat laatste is volgens de schrijfsters van De onvoltooide revolutie beslist feministisch: ‘Als we dienstbaar moeten zijn aan mannen en hun huishouden, waarom zouden we dan niet betaald krijgen.’ Van zulk feminisme krijg ik een vieze smaak in mijn mond. Van zulke commentaarzinnetjes dus ook.

Enfin, wie geïnteresseerd is in anekdotes uit Amerika moet dit boek vooral lezen, maar wie een doorwrochte analyse van de sexuele revolutie verwacht zal bedrogen uitkomen. De claim op de achterpagina dat het hier om een grensverleggend onderzoek zou gaan wordt alleen al door het verbrokkelde karakter van de teksten en de halfslachtige stellingnames van de schrijfsters niet waargemaakt. Terwijl een diepgravende studie over de de ontwikkeling van de seksuele verhoudingen in de afgelopen tientallen jaren een prachtig boek zou kunnen opleveren.

Want wie weet er een interessanter onderwerp dan seks?